Osmanlı-Türk anayasacılığı, genellikle, II. Mahmut ile âyanlar arasında imzalanan, 1808 tarihli Sened-i İttifak ile başlatılır. İlk anayasamız ise 1876 tarihli Kanun-u Esasi’dir. Kanun-u Esasi’den bugüne, toprağımızda dört anayasa hazırlanmıştır. O gün bugündür anayasa tartışmaları sona ermemiştir. Bu gerçek şunu gösterir: Eğer anayasalar, bir yandan devlet organlarının örgütlenmesini, diğer yandan devlet ile uyruk/yurttaş arasındaki ilişkinin içeriğini düzenleyen belgeler ise, demek ki Türkiye’de yüz küsur yılda bu konulardaki temel sorunlar çözülememiştir. 

Ancak söz konusu tespit, doğruluğu yanında, eksiktir. Zira anayasalar, yalnızca kuru metinler içindeki sıradan sözcük ev cümlelerden ibaret değildir. O metinleri içeren, çok daha geniş/kapsayıcı bir kavram olan ‘siyasal (anayasal) düzenin’ nitelikleridir önemli olan ve siyasal düzen anlaşılmadan, onun sorunları göz önünde bulundurulmadan, anayasa metinleri de hakkıyla anlaşılamaz. Haliyle, aslında anayasa tartışması gibi görünen çoğu polemik ve siyasal çatışma, aslında anayasaları da içeren siyasal düzenin açmazlarından kaynaklanır. Örneğin, ülkedeki sınıf mücadelesinin geldiği aşamadan, örneğin ekonomik gelişmişlik düzeyinden, örneğin hâkim inanışlardan, örneğin toplumsal/kültürel niteliklerinden, örneğin yaygın kabul görmüş doğrularından vb. Hâl böyleyken Türkiye’nin anayasal sorunları, Türkiye’nin siyasal düzen sorunlarıdır. 

Bu derste, anayasa tarihinin, kaçınılmaz bir biçimde yüzeysel olarak da olsa anlatılacak oluşunun gerekçesi budur. Sorunların ve tartışmaların kökenlerini anlamak ve asıl düşünülmesi gerekenler üzerinde düşünmeyi denemek, önermek. 

Bu çerçevede ders, anayasa kavramının anlamı ile başlayacak ve 1876, 1921, 1924, 1961 ve 1982 anayasaları hakkında fikir/bilgi vererek ilerleyecek.

Yararlı olmasını dilerim.

Atölye Yürütücüsü: Murat Sevinç

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi atölyesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve işleyişi kısaca tanıtılmaya çalışılacaktır. Bu amaçla Sözleşmedeki hakların tek tek tanıtılması yerine Sözleşmenin kimliğinin, işleyişinin tanıtılması amaçlanmıştır. Bunun için ilk önce Sözleşme’nin kısa tarihçesi ve geçirdiği evreler anlatılacaktır. Bunu takiben, AİHS’in merkezinde yer alan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin nasıl çalıştığı ve aldığı kararların ne anlam taşıdığı açıklanmaya çalışılacaktır. Bu bölümde, karar tipleri ve bu karar tiplerinin iç hukukta doğurduğu sonuçlar ve etkileri de tartışılacaktır. Nihayet, bunu takiben AİHM’in aldığı kararların nasıl infaz edileceği, bu infazın takibinin Sözleşmedeki yeri ve önemi anlatılacaktır.

Atölyenin son haftasında anlatılan temel konular hakkında katılımcılar ile atölye yürütücüsünün bir tartışma yürütmesi planlanmaktadır. Bu tartışma sırasında somut örnekler ve kararların Türkiye’deki pratik etkilerinin de tartışılması amaçlanmaktadır. 

Atölye Programı (4 Hafta)

I. Hafta: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Tarihi ve İşlevi

II. Hafta: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Niteliği, İşlevi, Çeşitleri

III. Hafta: AİHM Kararlarının İnfazı ve İzleme Süreci

IV. Hafta: Webinar- AİHM Kararlarının Analizi

Atölye Yürütücüsü: Kerem Altıparmak

2018 yılı sonuna kadar Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde insan hakları hukuku alanında öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Lisansını Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde tamamlamış; yüksek lisansını aynı üniversitenin kamu hukuku bölümünde doktorasını ise Leeds Üniversitesinde tamamlamıştır. Altıparmak, 2017 yılı sonunda kapatılana kadar AÜ SBF İnsan Hakları Merkezi Müdürü olarak da görev yapmıştır. Altıparmak, üniversite dışında da insan hakları örgütleriyle çok sayıda projede rol almıştır. 2007 yılından beri İnsan Hakları Ortak Platformu çatısı altında yürütülen çalışmaları arasında Türkiye’de AİHM Kararlanının Uygulanmasının İzlenmesi ve Cezasızlıktan Sorumluluğa programları bulunmaktadır. Altıparmak bunun yanında İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yaman Akdenizle bir dizi ifade özgürlüğü projesini beraber yürütmüştür. Türkiye’de Demokratikleşme ve İfade Özgürlüğü programı kapsamında hukukçuların konuya ilişkin bilgilerinin artırılması yanında gazeteci, insan hakları savunucuları, akademisyenler gibi ifade özgürlüğü hak mağdurlarına hukuksal destek de verilmiştir. Bu kapsamda Altıparmak ve Akdeniz; Türkiye’de Youtube ve Twitter’a uygulanan engellemeyi Anayasa Mahkemesi’ne, bir diğer Youtube engellemesini ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yaptıkları başvurular sayesinde kaldırtmayı başarmıştır. Altıparmak çalışmaları nedeniyle şu ödüllere layık görülmüştür: Türkiye Yayıncılar Birliği (2014), Halit Çelenk Hukuk Ödülü (2015), Columbia Üniversitesi Global İfade Özgürlüğü Ödülü (2016) and Türkiye Gazetciler Cemiyeti Basın Özgürlüğü Ödülü (2016) Fransız-Alman İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü Ödülü (2017). Altıparmak’ın araştırma konuları arasında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, ifade özgürlüğü, işkencenin önlenmesi, hak kuramı ve cezasızlık kavramları bulunmaktadır.